Presentación d' "O último caseiro"

Este venres á noite fomos convidadas polo compañeiro Xoán Carlos García Porral a asistir á presentación do seu libro O útlimo caseiro publicado por Edicións Fervenza. A presentadora deste foi a amiga Carme Ares, quen amablemente nos presta o seu texto para publicármolo:

Antes de nada, teño que dicir que me sinto abrumada por atoparme nesta parte da mesa, cando o meu lugar está sempre desoutro lado, aí, convosco.

A única razón, o único mérito polo que estou aquí é o de contar coa amizade do autor, de Xoán Carlos. Grazas a esta circunstancia, puiden ler o libro antes ca ninguén e, como lectora, unicamente como lectora, podo falar del.

Vou empezar lendo as dúas ou tres primeiras liñas do libro:

“O meu nome é Martiño, da casa de Porto. Fun caseiro practicamente toda a miña vida. Se sabes algo de como vivían os caseiros, xa te podes imaxinar algunhas das historias que che vou contar”.

Este é precisamente o contido do libro: algunhas historias, exactamente 57, 57 pequenos relatos, que narran diferentes episodios da vida dun caseiro dende neno ata a madurez, quizais dun dos últimos caseiros do século XX, como o título indica.

Este personaxe cóntanos a súa vida, e contándonos esa vida, cóntanos tamén a vida dos outros e, dalgún xeito, a vida de todos: a dos amos, os veciños, o crego, os estraperlistas, o dentista de Lalín... O traballo, a festa, as feiras, o traxe novo... Todo vai fluíndo dos recordos deste vello caseiro.

Cun monólogo encadea o seguinte, coa mesma arte ca un contista de Ánxel Fole e esperando que o oínte, o “oínte-lector”, ese narratario sempre presente en cada relato, lle preste atención.

En síntese, o libro fálanos fundamentalmente dunha boa parte da realidade do s. XX, da súa historia, ou mellor dito, da intrahistoria da clase labrega que, como sabemos, era, cuantitativamente, unha gran parte da sociedade galega de entón.

O libro é a MEMORIA DAS COUSAS E DAS XENTES.

Desde o punto de vista formal, diría que é un libro de fácil lectura, como corresponde a un relato tan apegado á oralidade. Pode ser lido en orde lineal, a saltos ou empezando polo final.

Neste apartado, resaltaría só dous detalles:

• Un deles é case anecdótico: Cada un dos capítulos leva un título que anuncia o contido e, na maioría deles, ese mesmo enunciado pecha o relato e resume ou explica así ese contido.
• O léxico: da boca do vello caseiro van agromando, perfectamente contextualizadas, todas esas palabras e expresións que quizais temos oído, pero que agora temos xa esquecidas ou que, cando menos, corren o perigo de desaparecer ou ser substituídas por outras (boroa, reás, ferrado, mollo, grade, suco, outonar, morrés...). O libro está aí para evitar a súa perda.

Por todo isto, polo que se conta e por como está contado, gustaríame convidar á súa lectura:

• Creo que o libro resultará de interese para as persoas de certa idade que, coma min, coñeceron esa forma de vida: para eles, as palabras do caseiro farán seguramente emerxer imaxes e recordos. E todos aqueles que coñecen ben Lalín e a súa contorna seguramente recuperarán a memoria de persoas e lugares que lles resultarán fáciles de identificar.
• Pero tamén convidaría a que o lesen persoas alleas ao ámbito rural; quizais descubrirían así unha realidade non imaxinada que estaba, que está aí ao lado.
• E desde logo, non deixaría de facer unha invitación á xente nova, a urbanitas e a residentes do mundo dixital. Se cadra son os que máis teñen que ganar coa súa lectura porque eles, desde a perspectiva que dá o afastamento no tempo, quizais poidan facer mellor ca ninguén unha análise desa parte do pasado e do que esta nos pode ensinar sobre o presente: A vida do caseiro, como ben di Celso no prólogo, non é máis ca a vida dun traballador precario. E precariado hoxe non falta.
  O caseiro traballaba de sol a sol, reflexionaba sobre a súa situación e como mellorala, cambiaba de amos... Pero continuaba sendo caseiro. Non deixou de selo mentres non emigrou ou mentres non se modificaron estruturas sociais básicas. Había amos porque había caseiros.
  Se cadra, podería atreverme a dicir, hai precariado para que haxa poderosos.

Creo que empecei a falar dun caseiro do século XX e remato falando dun traballador precario do século XXI: ambos loitan por igual para sobrevivir. Probablemente só cambien os tempos, pero non a realidade do ser humano.

Acabo, deixando unha frase para aqueles que se acerquen ao libro e que eu recordei varias veces ao longo da súa lectura, unha frase que alguén dixo, creo que foi Mark Twain: “A historia non se repite, pero rima”.

Só me falta dar as grazas ao autor, ao ilustrador, ao prologuista, ao editor e a todos aqueles que fixeron posible que esta historia, este testemuño da VIDA e da LINGUA exista.

E moitas grazas a vós por escoitarme.